Tailandda bundan oʻn yil avval hibsga olingan bir guruh uygʻur yigitlari Tailand hukumati ularni Xitoyga deportatsiya qilishga hozirlik koʻrayotganini aytib, faollar va oila aʼzolari, agar ular qaytarib yuborilsa, ularni haqorat qilish va qiynoqlarga duchor boʻlish xavfi borligini aytishmoqda. Yuqoridagi video: Oliy sud so’z erkinligi huquqlari va milliy xavfsizlik muammolari o’rtasidagi to’qnashuvda TikTok taqiqini muhokama qilmoqda Associated Press tomonidan olingan maktubda 43 uyg’ur erkak hibsga olingan. Bangkok deportatsiya tahdidini to’xtatish uchun jamoatchilikka murojaat qildi. “Biz qamoqqa tushishimiz va hatto hayotimizni yo’qotishimiz mumkin”, deyiladi maktubda. “Biz zudlik bilan barcha xalqaro tashkilotlar va inson huquqlari bilan bog‘liq davlatlarni bizni bu ayanchli taqdirdan kech bo‘lmasdan qutqarish uchun zudlik bilan aralashishga chaqiramiz”. Pekin bilan ularning madaniy oʻziga xosligini kamsitish va bostirish yuzasidan oʻnlab yillar davom etgan toʻqnashuvdan soʻng, Xitoy hukumati uygʻurlarga qarshi shafqatsiz qatagʻon boshladi, baʼzi Gʻarb hukumatlari genotsid deb hisoblaydi. Yuz minglab, ehtimol bir million yoki undan ortiq uyg’ur lager va qamoqxonalarga olib ketilgan, sobiq mahbuslar zo’ravonlik, kasallik va ba’zi hollarda o’lim holatlari haqida xabar berishgan. chegara. 2015-yilda Tailand 109 nafar mahbusni ularning xohishiga qarshi Xitoyga deportatsiya qilgan va bu xalqaro noroziliklarga sabab bo‘lgan. 173 nafar uyg’urdan iborat yana bir guruh, asosan ayollar va bolalar Turkiyaga jo’natildi, 53 uyg’ur Tailand immigratsiya hibsxonasida qolib, boshpana izlab qoldi. O’shandan beri besh nafari hibsxonada vafot etdi, jumladan, ikki bola. Tailand hukumati tomonidan hanuzgacha hibsga olingan 48 nafardan besh nafari qochishga urinishdan keyin qamoq jazosini o’tamoqda. Ular immigratsiya hibsxonasidagilar bilan bir xil taqdirga duch keladimi yoki yo’qmi, noma’lum. Advokatlar va qarindoshlar immigratsiya hibsxonasidagi og’ir sharoitlarni tasvirlaydilar. Ularning ta’kidlashicha, erkaklar yomon ovqatlanadilar, hojatxonalari kam, gavjum beton kameralarda saqlanadi, tish cho’tkasi yoki ustara kabi sanitariya-gigiyena vositalaridan mahrum, qarindoshlari, advokatlari va xalqaro tashkilotlar bilan aloqa qilish taqiqlanadi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining inson huquqlari bo‘yicha ekspertlari tomonidan 2024-yil fevralida Tailand hukumatiga yuborilgan maktubga ko‘ra, Tailand hukumatining mahbuslarga nisbatan munosabati xalqaro huquqning buzilishi bo‘lishi mumkin. Ular mumkin.Faqat AP tomonidan olingan yozuvlar va suhbat yozuvlari shuni ko’rsatadiki, 8 yanvar kuni uyg’ur mahbuslaridan imzo qo’yish so’ralgan. Tailand immigratsiya xizmati xodimlarining ixtiyoriy deportatsiya hujjatlari. Bu harakat mahbuslarni vahimaga soldi, chunki shunga o’xshash hujjatlar 2015 yilda Xitoyga deportatsiya qilingan uyg’urlarga taqdim etilgan. Hibsga olinganlar imzo qo’yishdan bosh tortgan. Tailandlik deputat va yana ikki kishi Tailand rasmiylari bilan aloqada bo’lgan uch kishi. AP so’nggi paytlarda hukumat ichida uyg’urlarni Xitoyga deportatsiya qilish bo’yicha munozaralar bo’lib o’tdi, ammo xalq hali buni qilmagan edi. Bu haqda biron-bir rasmiy ko‘rsatmani ko‘rgan yoki eshitgan. Ikki kishining aytishicha, deportatsiyani talab qilayotgan Tailand rasmiylari bu yil Tailand va Xitoy o‘rtasida diplomatik munosabatlar o‘rnatilganiga 50 yil to‘lganligi sababli hozir shunday yo‘l tutishmoqda. Vashingtonning noroziligi AQSh ikki haftadan kamroq vaqt ichida prezidentlik o’tish jarayoniga tayyorlanar ekan. Tailand va Xitoy tashqi ishlar vazirliklari izoh berish soʻrovlariga zudlik bilan javob bermadi.Pekin uygʻurlar jihodchilar ekanini aytadi, ammo dalillar keltirmagan. Uyg‘ur faollari va huquq tashkilotlari bu odamlarning aybsizligini ta’kidlab, deportatsiya qilinishi mumkinligidan xavotir bildirishdi va ular Xitoyda ta’qib, qamoq va o‘limga duchor bo‘lishlari mumkinligini aytishdi. “43 uyg‘urning jinoyat sodir etgani haqida hech qanday dalil yo‘q”, dedi Piter Irvin. uyg’ur inson huquqlari loyihasi tadqiqot va himoya qilish bo’yicha direktor yordamchisi. “Guruhning deportatsiya qilinmaslikka aniq haqqi bor va ular Xitoydan qochib, xalqaro qonunlar doirasida harakat qilmoqdalar.”Shanba kuni ertalab uyg’urlar saqlanayotgan qamoqxona tinch edi. Qo‘riqchining tashrif buyurgan AP jurnalistiga aytishicha, markaz dushanba kunigacha yopilgan. Bu borada to‘g‘ridan-to‘g‘ri ma’lumotga ega bo‘lgan ikki kishining APga aytishicha, Tailandda hibsga olingan barcha uyg‘urlar Birlashgan Millatlar Tashkilotining Qochqinlar bo‘yicha Oliy komissarligiga boshpana so‘rab murojaat qilgan, AP buni tasdiqlagan. maktublarning nusxalarini ko’rib chiqish. Birlashgan Millatlar Tashkiloti agentligi arizalar qabul qilinganini tan oldi, biroq Tailand hukumati tomonidan shu kungacha uyg‘urlarga tashrif buyurish taqiqlangan, deydi xalq. BMT Qochqinlar bo‘yicha Oliy komissarligi izoh berish so‘roviga zudlik bilan javob bermadi. Ular o’z yaqinlarining xavfsizligi haqida qayg’urishgan. “Biz hammamiz bir xil vaziyatdamiz – doimiy tashvish va qo’rquv”, dedi Bilol Ablet. katta akasi Tailandda hibsga olingan. “Jahon hukumatlari bu haqda hamma biladi, lekin menimcha, ular Xitoy bosimidan qoʻrqib, hech narsani koʻrmagan yoki eshitmagandek qilib koʻrsatishyapti”.Ablet, Tailand rasmiylari ukasiga boshqa hukumat uygʻurlarni qabul qilishga tayyor emasligini aytishganini qoʻshimcha qildi. 2023 yil aprel oyida Tailandning Inson huquqlari bo’yicha milliy komissiyasi raisi tomonidan yozilgan xat birinchi marta Nyu-York Tayms jurnaliga sizdirilgan va AP tomonidan mustaqil ravishda ko’rilgan. “Ushbu mahbuslarni joylashish uchun qabul qilishga tayyor davlatlar.”Turkiyada yashovchi uyg’ur Abdulloh Muhammadning aytishicha, uning otasi Muhammad Oxun Tailandda hibsga olinganlardan biri. Muhammadning aytishicha, otasi Tailandga noqonuniy yo’l bilan o’tgan bo’lsa-da, u boshqa jinoyatlarda aybsiz bo’lgan va allaqachon jarima to’lagan va o’n yildan ortiq hibsda o’tirgan. “Bu nima uchunligini tushunmayapman. Nima uchun?” – dedi Muhammad. “Bizning terrorizmga hech qanday aloqamiz yo’q va biz hech qanday terrorchilik qilmaganmiz.”___Kang Nyu-Yorkdan xabar berdi. Associated Press yozuvchilari Jintamas Saksornchai va Xaruka Nuga ushbu hisobotga o’z hissalarini qo’shdilar.
Tailandda o’n yildan ko’proq vaqt oldin hibsga olingan bir guruh uyg’ur yigitlari Tailand hukumati ularni Xitoyga deportatsiya qilishga tayyorlanayotganini aytib, faollar va oila a’zolarini xavotirga solib, agar ular qaytarib yuborilsa, ular haqorat va qiynoqlarga duchor bo’lishi mumkin.
Yuqoridagi video: Oliy sud so’z erkinligi huquqlari va milliy xavfsizlik muammolari o’rtasidagi to’qnashuvda TikTok taqiqini muhokama qilmoqda
Associated Press agentligi qo’lga kiritgan maktubida Bangkokda saqlanayotgan 43 uyg’ur yigiti, deportatsiya tahdidini to’xtatishni so’rab ochiq murojaat qilgan.
“Biz qamoqqa tushishimiz va hatto hayotimizni yo‘qotishimiz mumkin”, deyiladi maktubda. “Biz zudlik bilan barcha xalqaro tashkilotlar va inson huquqlari bilan bogʻliq davlatlarga murojaat qilamizki, bizni bu ayanchli qismatdan kech boʻlmasdan qutqarish uchun zudlik bilan aralashish”.
Uyg’urlar Xitoyning uzoq g’arbiy Shinjon viloyatida yashaydigan turkiy millat, aksar musulmon millatdir. Pekin bilan ularning madaniy oʻziga xosligini kamsitish va bostirish yuzasidan oʻnlab yillar davom etgan toʻqnashuvdan soʻng, Xitoy hukumati uygʻurlarga qarshi shafqatsiz qatagʻon boshladi, baʼzi Gʻarb hukumatlari genotsid deb hisoblaydi. Yuz minglab, ehtimol bir million yoki undan ortiq uyg’urlar lager va qamoqxonalarga olib ketilgan, sobiq mahbuslar zo’ravonlik, kasallik va ba’zi hollarda o’lim haqida xabar berishgan.
Xitoydan qochgan 300 dan ortiq uyg’ur 2014 yilda Tailand hukumati tomonidan Malayziya chegarasi yaqinida qo’lga olingan edi. 2015-yilda Tailand 109 nafar mahbusni ularning xohishiga qarshi Xitoyga deportatsiya qilgan va bu xalqaro noroziliklarga sabab bo‘lgan. 173 nafar uyg’urdan iborat yana bir guruh, asosan ayollar va bolalar Turkiyaga jo’natildi, 53 uyg’ur Tailand immigratsiya hibsxonasida qolib, boshpana izlab qoldi. O’shandan beri besh kishi hibsda vafot etdi, ulardan ikki nafari bola.
Tailand rasmiylari tomonidan hozirgacha hibsga olingan 48 kishidan besh nafari qochishga urinishdan keyin qamoq muddatini o‘tamoqda. Ular immigratsiya hibsxonasidagilar bilan bir xil taqdirga duchor bo’ladimi yoki yo’qmi noma’lum.
Advokatlar va qarindoshlar immigratsiya hibsxonasidagi og’ir sharoitlarni tasvirlaydi. Ularning ta’kidlashicha, erkaklar yomon ovqatlanadilar, hojatxonalari kam, gavjum beton kameralarda saqlanadi, tish cho’tkasi yoki ustara kabi sanitariya-gigiyena vositalaridan mahrum, qarindoshlari, advokatlari va xalqaro tashkilotlar bilan aloqa qilish taqiqlanadi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining inson huquqlari bo‘yicha ekspertlari tomonidan 2024-yil fevralida Tailand hukumatiga yuborilgan maktubga ko‘ra, Tailand hukumatining mahbuslarga nisbatan munosabati xalqaro huquqning buzilishi bo‘lishi mumkin.
Immigratsiya politsiyasi hibsga olinganlarga imkon qadar g’amxo’rlik qilishga harakat qilganini aytdi.
Faqat AP tomonidan olingan yozuvlar va suhbat yozuvlari shuni ko’rsatadiki, 8-yanvar kuni uyg’ur mahbuslaridan Tailand immigratsiya xizmati xodimlari tomonidan ixtiyoriy ravishda deportatsiya hujjatlarini imzolash talab qilingan.
Bu harakat mahbuslarni vahimaga soldi, chunki shunga o’xshash hujjatlar 2015 yilda Xitoyga deportatsiya qilingan uyg’urlarga taqdim etilgan. Mahbuslar imzo qo’yishdan bosh tortgan.
Uch kishi, jumladan, Tailand deputati va Tailand rasmiylari bilan aloqada bo‘lgan yana ikki kishining APga aytishicha, yaqinda hukumat ichida uyg‘urlarni Xitoyga deportatsiya qilish bo‘yicha muzokaralar bo‘lib o‘tgan, vaholanki, xalq buni amalga oshirish bo‘yicha rasmiy ko‘rsatmani hali ko‘rmagan yoki eshitmagan. .
Ikki kishining ta’kidlashicha, deportatsiyani talab qilayotgan Tailand rasmiylari bu yil Tailand va Xitoy o’rtasidagi diplomatik munosabatlarning 50 yilligi va AQSh tayyorgarlik ko’rayotganda Vashingtonning noroziligi o’chiriladi degan fikr tufayli endi shunday yo’l tutishmoqda. ikki haftadan kamroq vaqt ichida prezidentlik o’tishi.
Odamlar nozik ichki munozaralarni tasvirlash uchun anonimlik sharti bilan gapirdi. Tailand va Xitoy tashqi ishlar vazirliklari izoh berish so’rovlariga darhol javob berishmadi.
Pekin uyg‘urlarni jihodchi deb aytadi, ammo dalillar keltirmagan. Uyg’ur faollari va huquq tashkilotlari bu odamlarning aybsizligini ta’kidlab, deportatsiya qilinishi mumkinligidan xavotir bildirgan va Xitoyda ularni ta’qib, qamoq va o’lim kutayotganini aytishgan.
“43 uyg’urning biror jinoyat sodir etgani haqida hech qanday dalil yo’q”, – deydi Uyg’ur Inson huquqlari loyihasining tadqiqot va himoya qilish bo’yicha direktor yordamchisi Piter Irvin. “Guruhning deportatsiya qilinmaslikka aniq huquqi bor va ular Xitoydan qochib, xalqaro huquq doirasida harakat qilmoqda”.
Shanba kuni ertalab uyg’urlar saqlanayotgan hibsxona tinch edi. Soqchi tashrif buyurgan AP jurnalistiga markaz dushanbagacha yopiqligini aytdi.
Bu borada bevosita ma’lumotga ega bo’lgan ikki kishining APga ma’lum qilishicha, Tailandda qo’lga olingan barcha uyg’urlar Birlashgan Millatlar Tashkilotining Qochqinlar bo’yicha Oliy Komissarligiga boshpana so’rash arizalarini topshirgan va AP bu xatlarning nusxalarini ko’rib chiqib, tasdiqlagan. Birlashgan Millatlar Tashkiloti agentligi arizalarni qabul qilganini tan oldi, ammo Tailand hukumati tomonidan shu kungacha uyg’urlarga borish taqiqlangan, deydi xalq.
BMT Qochqinlar bo’yicha Oliy komissarligi izoh berish so’roviga darhol javob bermadi.
Hibsga olingan uch uyg’urning qarindoshlari APga o’z yaqinlarining xavfsizligidan xavotirda ekanliklarini aytishdi.
“Biz hammamiz bir xil vaziyatdamiz – doimiy tashvish va qo’rquv”, dedi Bilol Ablet, uning akasi Tailandda hibsga olingan. “Jahon hukumatlari bu haqda hamma biladi, lekin menimcha, ular Xitoy bosimidan qo’rqib, hech narsani ko’rmagan va eshitmagandek ko’rsatishyapti”.
Abletning qo‘shimcha qilishicha, Tailand rasmiylari ukasiga boshqa hech qanday hukumat uyg‘urlarni qabul qilishga tayyor emasligini aytishgan, ammo Tailand Milliy Inson huquqlari komissiyasi raisining 2023-yil aprel oyida yozilgan maktubi birinchi marta New York Times jurnaliga sizdirilgan va AP tomonidan mustaqil ravishda ko‘rilgan. “Ushbu mahbuslarni joylashtirishga tayyor bo’lgan davlatlar” bor.
Turkiyada yashovchi uyg‘ur Abdulla Muhammadning aytishicha, uning otasi Muhammad Oxun Tailandda hibsga olinganlardan biri. Muhammadning so’zlariga ko’ra, otasi Tailandga noqonuniy yo’l bilan o’tgan bo’lsa-da, u boshqa hech qanday jinoyatda aybsiz bo’lgan va allaqachon jarima to’lagan va o’n yildan ortiq hibsda o’tirgan.
“Bu nima uchun ekanligini tushunmayapman. Nega?” – dedi Muhammad. Terrorizmga hech qanday aloqamiz yo‘q va hech qanday terror sodir etganimiz yo‘q”, dedi.
___
Kang Nyu-Yorkdan xabar berdi. Associated Press yozuvchilari Jintamas Saksornchai va Xaruka Nuga ushbu hisobotga o’z hissalarini qo’shdilar.
